Eetgedrag: Wat beïnvloedt wat en hoe wij eten?

Al eerder schreef ik een stuk over de drie soorten eters die ieder een ander soort van eetgedrag vertonen. Dit gaat echter met name om verstoord eetgedrag, waarbij we teveel eten door bepaalde patronen (emoties, lijnen, externe cues). Veel interessanter is het om te kijken naar hoe patronen, gestoord dan wel ongestoord, ontstaan: waarom eten we zoals we eten en waarom eten we wat we eten.

Op de vraag wat eetgedrag bepaalt is geen eenduidig antwoord te geven. We eten om te overleven, we eten omdat onze ouders het ons voorzetten, we eten omdat we bepaald voedsel gewend zijn te eten in een bepaald dorp, in een bepaald land, in een bepaalde cultuur. Wat zijn belangrijke factoren die bepalen wat, waar, wanneer, hoe en waarom we eten?

Evolutionaire factoren

Een vogel die in de winter geen voedsel kan vinden, sterft van de honger en kou. Een vogel die zich weet aan te passen, bijvoorbeeld door zaadjes te verstoppen (en te vinden), overleeft. Survival of the fittest. Tegenwoordig minder relevant nu de mens potjes met pinda’s en vetbolletjes ophangt om vogels te voorzien van voeding. Maar ook dat is een verandering van omgeving waaraan een vogel zich moet aanpassen. Evolutie.

Voor de mens geldt hetzelfde, in ieder geval in tijden of op plaatsen dat eten niet voorradig is of was. Winkels, markten en tuinen met rijen van voedsel, Voedselbanken voor degenen die minder hebben om mee rond te komen en organisaties die zich inzetten voor derdewereldlanden. Natuurlijk geldt het niet voor elk land, niet voor elke persoon, maar natuurlijke selectie is niet meer zo heel natuurlijk.

Hoewel de evolutie zeker een rol speelt in wat (het vermijden van giftige planten) en hoe (wanneer we honger hebben) we eten, is dit niet de enige, en tegenwoordig ook niet meer de meest belangrijke, factor. Waarom hongeren sommigen zich uit terwijl er zoveel voedsel voorhanden is? Dat klinkt niet logisch in termen van onze evolutie.

Biologische factoren

Hoewel evolutie eigenlijk onderdeel is van biologie, wil ik hier toch een onderscheid maken. De biologische factoren, waarmee ik op de fysiologie doel, zijn de basis voor voeding dichterbij de persoon gelegen. Hongergevoel, voldaan zijn, het zijn signalen door het lichaam afgegeven om ons eetgedrag te reguleren.

Zo speelt de lever een rol door glucose om te zetten in glycogeen wanneer de energie op dat moment niet nodig is, en glycogeen in glucose wanneer energie opraakt. Wanneer glycogeen wordt aangemaakt, wordt een gevoel van verzadiging afgegeven; wanneer glycogeen weer wordt omgezet in glucose ontstaat een hongergevoel. Dit allen om jou een teken te geven dat je iets moet eten of juist moet stoppen.

Naast de lever spelen ook andere gebieden een rol: de hypothalamus (onderdeel van de hersenen) die aangeeft dat er gegeten moet worden en het ventromediale gebied in de hersenen dat aangeeft dat je moet stoppen met eten. Wanneer deze gebieden beschadigd zijn kan dit leiden tot stoppen met eten of juist ongeremd eten. Ratten waarbij een laesie (beschadiging) was aangebracht in dit gebied kwamen wel drie keer aan in gewicht. Ook bij mensen die hier een beschadiging hebben wordt overgewicht gezien.

Familiale factoren

“Eten wat de pot schaft.”
“Zonder groenten geen toetje.”
“Een zoete boterham ná de gezonde boterham.”

Ieder gezin heeft zijn gewoontes en regeltjes óf juist geen regeltjes. Als kind bepaalt dat vaak al jouw manier van eten, wat je eet (hoe open staan jouw ouders voor onbekend voedsel en moet je altijd eerst proeven of accepteren ze het als jij weigert het te eten), waar je eet, hoe je eet. Dat kan cultureel-gebonden zijn maar ook specifiek voor een gezin en de manier waarop jouw ouders weer zijn opgevoed.

Keuzes van jouw ouders worden vaak ook jouw “keuzes”. Mijn moeder lust geen biefstuk dus stond er nooit biefstuk op tafel. Hoewel veel kinderen het liefst wit brood eten, gaat mijn voorkeur uit naar fijn volkoren. Bij ons was er nooit een keuze tussen wit of volkoren, ik wist niet beter of het enige brood was volkoren brood. Echter, wanneer er zuurkool op tafel stond, aten mijn broertje en ik iets anders, dat lustten we echt niet. Maar we moesten altijd eerst even proeven.

Maar ook eetgedrag wordt in eerste instantie ontwikkeld binnen het gezin: met zijn allen eten aan tafel of met een bord op schoot voor de televisie? Een uur ervoor uitgetrokken of snel in een kwartier soep, een hoofdmaaltijd en een nagerecht naar binnen omdat er weer gewerkt moest worden?

Sociale factoren

Later, wanneer je ouder wordt en meer buitenshuis eet, bij vriendjes en vriendinnetjes, op school, op je werk, gaat een bredere sociale omgeving een rol spelen. Wanneer je in een restaurant zit met vriendinnen die op dieet zijn en allen een salade bestellen, is het lastiger te kiezen voor een enorme bak gemarineerde spareribs. Of toch ook maar een Big Mac bestellen omdat je vrienden door de McDrive rijden.

Eetgedrag kan beïnvloed worden door de groep en groepsnorm: jongeren die na het stappen döner halen, fanatieke sporters die een clean eating lifestyle aanhangen, vegetariërs eten natuurlijk geen vlees. Vrienden kunnen je op andere gedachten brengen, bewust of onbewust. Misschien dat ik sowieso wel meer richting een vegetarische levensstijl zou zijn gegaan, maar toevallig heb ik ook verschillende vriendinnen die vegetariër zijn.

Culturele factoren

Ten slotte, als overkoepelend geheel voor de nurture (als in, versus nature: biologie, evolutie) speelt cultuur een rol. Een cultuur kan binnen een gezin van invloed zijn, alsook binnen een groep. In mediterrane landen wordt veel gekookt met olie, specerijen en kruiden terwijl een echte Hollandse maaltijd bestaat uit een stuk vlees, wat groente en gekookte aardappels (of bij meer gangen: “soep, piepers en pap”). Natuurlijk mengen culturen zich wat meer en zijn we niet meer alleen aangewezen op producten uit het eigen land. Toch zie ik sprinkhanen niet snel op het menu staan in Nederland.

De cultuur, of eigenlijk het schoonheidsideaal binnen de (Westerse) cultuur, krijgt vaak de schuld opgelegd van meisjes en vrouwen (en soms ook mannen) die zich uithongeren. Mensen die rolmodellen zien in de modellen op de catwalk. Gelukkig ligt de focus tegenwoordig steeds meer op het fitte lichaam dan het slanke lichaam (hoewel het een het ander niet uitsluit).

Overigens geloof ik niet dat cultuur of het schoonheidsideaal hieraan gekoppeld, de belangrijkste veroorzaker is van een verstoord eetgedrag.

Ik eet omdat ik honger heb.
Ik eet omdat ik me rot voel.
Ik eet omdat het etenstijd is.
Ik eet omdat ik zin heb in iets lekkers.
Ik eet omdat ik me verveel.
Ik eet omdat ik energie nodig heb.

Er zijn zoveel redenen om te eten. Er zijn zoveel factoren die bepalen dat we eten, wat we eten, hoe we eten. Het is niet de cultuur die enkel en alleen ons eetgedrag bepaalt. Of ons lever. Of je moeder die je een bord zuurkool voorzet.

Wat heeft een sterke invloed (gehad) op jouw eetgedrag?

 

WIST JE AL DAT FREUD AND FRIES OOK EEN FACEBOOKPAGINA HEEFT? JE KUNT ME OOK OP INSTAGRAM VOLGEN VOOR EEN KIJKJE ACHTER DE SCHERMEN!